Stalondeugden bij paarden

Een stal is voor een paard een onnatuurlijke leefomgeving. De natuurlijke habitat voor een paard is buiten bewegen en grazen en leven binnen een groep. Sociale contacten zijn heel belangrijk voor een paard. Stereotiep gedrag wat een paard vertoont als het zich niet lekker voelt, noemen we ook wel stalondeugden. Kenmerkend voor een stalondeugd is dat het stereotiep, dwangmatig en repeterend gedrag is, het verslavend werkt en moeilijk is af te leren.

Luchtzuigen en kribbebijten

Kenmerkend bij luchtzuigen is dat het paard zijn hoofd en nek in een bepaalde houding houdt en de lucht naar binnen zuigt. Zet het paard daarbij zijn tanden in iets hards, zoals de rand van de voerbak of de staldeur, dan spreekt men ook wel van kribbebijten.

Paarden die gedrag vertonen als luchtzuigen en kribbebijten hebben vaak last van hun maag (gehad). De zuurgraad van de maag wordt door eten, grazen op niveau gehouden. Door het niet voldoende kunnen foerageren kan de speekselproductie tekort schieten en de zuurgraad te laag worden en kunnen maagzweren ontstaan. Kribbebijters beschadigen daarbij ook hun gebit. Volgens de laatste inzichten gaat het bij luchtzuigen en kribbebijten niet om het zuigen van lucht, maar juist om het uitdrijven van lucht: het paard boert en verlicht hiermee het bovenste spijsverteringskanaal van ongemak.

Het starten met luchtzuigen of kribbebijten door een paard is vaak een teken dat er iets mis is met de spijsvertering. Verkeerde voeding en/of een verkeerd voedingsmanagement is hiervan vaak de oorzaak. Een paard maakt 24 uur per dag maagzuur aan. Als het paard te lang zonder voeding staat, zoals dat kan gebeuren als het op stal staat, wordt de maag te zuur en verhoogt dit het risico op het ontwikkelen van een maagweer. Ook is het van belang dat een paard voldoende ruwvoer krijgt aangeboden, waardoor hij voldoende speeksel aanmaakt voor een goede spijsvertering.

Boxlopen

Men spreekt van boxlopen als het paard steeds heen en weer in de stal of rondjes in de in wei loopt volgens een vast patroon. Ze nemen hierbij vaak geen tijd om te eten of te drinken en raken oververmoeid. Dit kan leiden tot uitdroging en overbelaste pezen, spieren en gewrichten.

Weven

Bij weven zwaait het paard afwisselend van zijn linker naar zijn rechterbenen met een zwaaiende beweging van het lichaam. Kenmerkend is het draaien en duwen van het been in de grond, waardoor er gaten in de grond ontstaan. Men spreekt van weven als dit zwaaien langdurig wordt getoond. Door de onnatuurlijke bewegingen kunnen hoeven sneller slijten en spieren en pezen overbelast raken.

Oorzaken stalondeugden

Door het uitvoeren van stalondeugden komt in de hersenen het stofje endorfine vrij. Endorfine heeft een rustgevende en verdovende werking. In het begin is het gedrag dat dit  rustgevende gevoel oproept nog doelbewust, maar al snel wordt het gedrag een gewoonte en is de relatie met de oorzaak soms niet meer te achterhalen. Het paard gaat steeds opnieuw opzoek naar die zogenaamde endorfinekick. Omdat deze maar heel kort is, zal het paard het gedrag steeds herhalen om hetzelfde prettige gevoel te ervaren. Hij raakt verslaafd.

Oorzaak van dit ongewenste gedrag kan zijn een verkeerd voedingsmanagement waarbij het paard te weinig verspreid over de dag voeding krijgt aangereikt. Een paard maakt 24 uur per dag maagzuur aan, dat aan het werk gehouden moet worden door het verteren van voedsel. Ook een tekort aan ruwvoer, in de vorm van hooi of gras kan leiden tot spijsverteringsklachten. Problemen met de spijsvertering kan de bron zijn voor het ontstaan van stalondeugden.

Te weinig bewegen en gebrekkige huisvesting zijn andere bronnen die kunnen leiden tot stalondeugden. Stallen waar een paard geen contact heeft met soortgenoten omdat er een ijzeren hekwerk en muur omheen staat of waar een paard moederziel alleen in staat, maakt een paard al snel ongelukkig.

Voorkomen is beter

Stalondeugden kunnen zich al vroeg – tussen de zes en achttien maanden – ontwikkelen. Belangrijk is om een veulen te voorzien in zijn basisbehoeften:

• Eten De hele dag door grazen – minimaal 16 uur – en kleine hoeveelheden ruwvoer
• Bewegen Voldoende beweging, dus meer dan één uurtje per dag uit de stal
• Soortgenoten Andere paarden in de directe omgeving
• Schoon drinkwater Altijd binnen bereik

Vertoont een paard stereotiep gedrag, ga dan op zoek naar de oorzaken en neem geen paard-onvriendelijke maatregelen om het gedrag ‘te bestraffen’. Hierdoor wordt het welzijn van het dier alleen maar verder verminderd!

Stress, angst, agressie, onrust?

Ook hier geldt dat het voldoen aan de vier basisbehoeften van paarden de eerste stap is om het paard weer te geruststellen en in balans te krijgen. De oorzaken zijn talrijk, we noemen er een paar:

Oorzaken voor stress:

• Geen lichamelijk contact met andere paarden
• Tekort aan ruwvoer
• Onvoldoende vertrouwensband met eigenaar
• Stress van eigenaar
• Pijn aan gebit, maag, hoeven, rug
• Prestatiedwang, overvraagd worden
• Te jong inrijden
• Behandeling door hoefsmid of dierenarts
• Onduidelijke hulpen me onervaren rijgedrag
• Vervoer, weg van vertrouwde omgeving
• Verveling
• Te jong spenen
• Wisselende kuddes
• Te donkere of te kleine huisvesting
• Te weinig beweging
• Verlies van een maatje
• Slechte sfeer op stal of niet naast het juiste maatje staan
• Te weinig rust

Voor een beter begrip van je paard is het handig om kennis te nemen van de indeling in paardentypes volgens de Chinese Geneeskunde met de indeling in de types hout, vuur, water, aarde en metaal. Het boek ‘Paardentypen’ van holistisch dierenarts Eric Laarakker kan hiervoor een inspiratiebron zijn.

Angst voor vuurwerk

Dat paarden gevoelige dieren zijn wist je vast al. Maar wist je ook dat een paard tot 20 keer beter hoort dan de mens? En dat paarden lichtgevoelig zijn en heel goed ruiken? Dan kun je je vast voorstellen hoe de knallen, lichtflitsen en brandgeur van vuurwerk bij hun extra hard binnenkomen.

Tel daarbij op dat een paard schrikkerig is. Het is een vluchtdier. Als hij gevaar voelt, ruikt, hoort of ziet, zal het willen wegvluchten. Hoe akelig is het dan voor een paard dat onder de bedreigende ervaring met vuurwerk het dier geen kant op kan? Gelukkig kun je je paard ondersteunen. Door op tijd maatregelen te nemen en door het nerveuze paard te ondersteunen met supplementen en druppels.

Maatregelen in de vuurwerk periode

• Zet rustige paarden bij nerveuze paarden
• Laat paarden al voor oudjaar wennen aan vuurwerk
• Laat ze zien waar die knallen vandaan komen en ervaren dat ze veilig zijn
• Pas op oudejaarsdag het voedingsschema aan. Geef ze om half 12 wat lekkers.
• Zet in de stal de radio aan
• En vooral: laat je paard niet alleen tijdens de jaarwisseling!

Wat kan ik doen?